BÀI 329 – Cây mộc thông: thuốc chữa tiểu tiện khó, ít sữa

Cùng với sự phát triển như vũ bão của khoa học công nghệ y sinh học, rất nhiều loại dược liệu Đông Y đã được đẩy mạnh nghiên cứu. Với nhịp điệu đó, có một vị thuốc đã được khẳng định công dụng bằng thực nghiệm, đó là Mộc thông. Mộc thông trong Đông Y là một vị thuốc có công dụng lợi tiểu, trị tiểu lắt nhắt, tiểu gắt buốt, bí tiểu. Về nguồn gốc loài cây này, theo thống kê, phát hiện thấy hơn 10 loại cây khác nhau. Thuộc về các họ thực vật khác nhau, chủ yếu thuộc 2 họ: Mộc hương (Aristolochiaceae) và họ Mao Lương (Rauunculaceae). 

Tên gọi

• Tên gọi khác: Dây khố rách, Thông thảo, Đinh phụ, Phụ chi, Hoạt huyết đằng, Biển đằng, Vạn niên.
• Tên khoa học: Akebia trifoliata
• Họ: Mộc hương (danh pháp khoa học: Aristolochiaceae)

Mô tả

Các loài cây Mộc thông

• Cây mộc thông mã đậu linh hay mộc thông (Hocquartia manshuriensis (Kom) Nakai hay Aristolochia manshuriensis Kom thuộc họ Mộc hương (Aristolochiaceae).

Đặc điểm hình thái cây Mộc thông

Dây leo thân gỗ, thân cây mảnh khảnh, hình trụ, uốn lượn, vỏ thân màu nâu xám. Lá mọc xen kẽ hoặc mọc thành chùm trên các nhánh ngắn, thường có 5 lá chét, đôi khi 3 – 4 hoặc 6 – 7; cuống lá mảnh, dài 4,5 – 10 cm; lá chét hình elip, hình trứng hoặc oval. Mộc thông thường mọc trên cỏ dưới rừng ở độ cao thấp.

Ra quả thành đôi hoặc đơn độc, hình thuôn hoặc hình elip, dài 5 – 8 cm, đường kính 3 – 4 cm, màu tím khi trưởng thành, nứt dọc. Trong khoang, chủ yếu là hạt. Hạt hình trứng thuôn, hơi phẳng, nhiều hàng không đều.

Thời kỳ ra hoa từ tháng 4 đến tháng 5, thời gian ra quả từ tháng 6 đến tháng 8.

Dược liệu Mộc thông

Thân cây gỗ khô của Mộc thông có hình trụ và cong, với chiều dài 30 – 60 cm và đường kính 1,2 – 2 cm. Bề mặt màu nâu xám, da cực kỳ sần sùi và có nhiều vết nứt không đều. Các nút không rõ ràng, chỉ nhìn thấy các vết gãy nhánh bên. Nó cứng, khó vỡ và xơ. Phần da dày, màu nâu vàng và gỗ có màu trắng vàng. Ống thân có các lỗ dày đặc. Vị đắng. Loại tốt là loại vàng đều từ trong ra ngoài.

Thu hái và bào chế 

Thu hái

Mộc thông được thu hoạch sau khi trồng 5 – 6 năm. Cây Mộc thông già được thu hoạch vào mùa thu. Cắt thân dây leo thành từng đoạn ngắn dài tuỳ ý. Cạo bỏ vỏ ngoài, bó thanh từng bó, phơi khô.

Bộ phận dùng

Thân cây được dùng để làm thuốc. Thường chọn thân xốp, bên ngoài vàng nhạt và bên trong vàng đậm hơn. Không dùng thân cây đen, nhỏ và bị mối mọt.

Bào chế

Mộc thông đem về loại bỏ tạp chất, rửa sạch, ngâm trong nước, ủ mềm. Thái lát sau đó phơi hoặc sấy khô là được.

Thành phần hoá học

Trong cây Mộc thông có chứa betulin, axit oleanolic, hederagein, akeboside, saponin. Ngoài ra, nó còn chứa stigmasterol, beta-sitosterol, daucosterol, inositol, sucrose và muối kali.

Tác dụng dược lý

• Người uống mộc thông (5 lần, mỗi lần 3g mộc thông) thì thấy có tác dụng lợi tiểu.
• Người lớn uống với liều 15g/ lần hay hơn thì sau 30 – 60 phút thấy nôn mửa.
• Theo kết quả nghiên cứu sơ bộ trên sinh vật, truyền nước hoặc thuốc sắc Mộc thông có thể ức chế các loại nấm gây bệnh khác nhau ở các mức độ khác nhau. Các saponin được chiết xuất có tác dụng lợi tiểu trên chuột. Chúng cũng có tác dụng ức chế viêm khớp thực nghiệm ở chuột, có thể do việc kéo dài thời gian ngủ gây ra tác dụng giảm đau nhất định.

Công dụng, liều dùng

Công dụng

Có tác dụng lợi tiểu tiện, thông huyết mạch.

Chủ trị: trị tiểu lắt nhắt, tiểu gắt buốt, bí tiểu, phù thũng, phụ nữ kinh bế, sữa tắc. Ngoài ra còn chữa kinh nguyệt bế tắc.

Kiêng kị: phụ nữ có thai và những người tiểu tiện quá nhiều không dùng được.

Liều dùng

Liều dùng hàng ngày 4 – 6 g dưới dạng thuốc sắc, dùng riêng hay phối hợp với các vị thuốc khác.

Đơn thuốc kinh nghiệm

Bài thuốc trị tiểu rắt, tiểu buốt, nước tiểu đỏ, miệng lưỡi nổi mụn

• Chuẩn bị: Sinh thảo tiêm, đạm trúc diệp, mộc thông và sinh địa, các vị bằng lượng nhau.
• Thực hiện: Đem sắc uống dùng hằng ngày.

Bài thuốc trị tai sưng điếc, sườn đau nhức, miệng đắng, hạ bộ nóng ngứa, ướt át, cơ gân suy yếu, tiểu ra máu, bạch trọc và sưng vùng kín

• Chuẩn bị: Hoàng cầm, trạch tả, xa tiền tử, sài hồ, cam thảo, long đởm thảo, chi tử, mộc thông, đương quy, sinh địa, mỗi vị bằng lượng nhau.
• Thực hiện: Đem các vị sắc uống hằng ngày.

Bài thuốc trị thiếu sữa

• Chuẩn bị: Xuyên sơn giáp, vương bất lưu hành và mộc thông.
• Thực hiện: Sắc uống hằng ngày.

Bài thuốc trị chứng đầy trướng vùng bụng, sinh xong nhau thai không ra

• Chuẩn bị: Cù mạch, hoạt thạch, ngưu tất, đường quy, đông quỳ tử và mộc thông, bằng lượng nhau.
• Thực hiện: Đem sắc uống.

Bài thuốc trị thấp nhiệt ở bàng quang gây tiểu tiện đau bốt, đầy bụng, tiểu ít, mệt mỏi, tiểu ra máu và loét miệng lưỡi

• Chuẩn bị: Sinh địa hoàng, cam thảo, mộc thông và trúc diệp.
• Thực hiện: Sắc uống.

Bài thuốc trị tiểu tiện không thông, phù thũng 1 bên người, thấp nhiệt, hen suyễn, khó chịu và tức thở

• Chuẩn bị: Xích phục linh, vỏ rễ dâu, gừng tươi, hành ta, mộc thông, trư linh và hạt cau mỗi vị 12g, tía tô 8g.
• Thực hiện: Đem sắc uống mỗi ngày.

Bài thuốc trị nóng trong ngày gây lở loét miệng và khó tiểu

• Chuẩn bị: Ngọn cành cam thảo 4g, sinh địa 20g, hoàng cầm 12g và mộc thông 10g.
• Thực hiện: Nghiền thành bột mịn và uống đều đặn hàng ngày.

Bài thuốc chữa chứng tiểu tiện ra huyết

• Chuẩn bị: Cam thảo, thiên môn, ngưu tất, hoàng bá, sinh địa và mộc thông, mỗi vị 4g.
• Thực hiện: Sắc uống trong ngày.

Bài thuốc trị phụ nữ có kinh nguyệt bế tắc

• Chuẩn bị: Sinh địa 20g, hồng hoa 8g, mộc thông, diên hồ sách và ngưu tất mỗi vị 12g.
• Thực hiện: Sắc uống, chia thành nhiều lần uống và dùng hết trong ngày.

Bài thuốc trị đau co rút khắp người và khó cử động

• Chuẩn bị: Mộc thông 12g.
• Thực hiện: Sắc uống và dùng khi thuốc còn nóng.

Bài thuốc trị đau vùng tâm vị, khó nuốt, đại tiện không thông, khó nuốt, ăn hay bị nghẹn, đau tức vùng gan, hơi thở hôi

• Chuẩn bị: Thảo quyết minh, mộc thông và bách bộ mỗi vị 16g, ngưu tất, chỉ xác, mạch môn và nga truật mỗi vị 10g.
• Thực hiện: Sắc uống hằng ngày.

Bài thuốc trị tắc sữa ở phụ nữ sau sinh

• Chuẩn bị: Móng giò lợn 2 cái và mộc thông 12g.
• Thực hiện: Ninh cho nhừ, nêm nếm gia vị và dùng ăn cả nước lẫn cái.

LIÊN HỆ MUA SẢN PHẨM:
0939 714 275
tiemthuocbacsaithanh
Thuocbacsaithanh

CÁC BÀI VIẾT LIÊN QUAN:
CÁT CÁNH LÀ GÌ?
VỊ THUỐC TIỀN HỒ