BÀI 161 – Ngũ bội tử: Công dụng cho người bệnh trĩ

Ngũ bội tử là tên của một vị thuốc đặc biệt có nguồn gốc từ những túi trên thân cây Muối do loài sâu cũng mang tên Ngũ bội tử gây ra. Vị thuốc này được dùng trong Đông Y với tác dụng trị bệnh trĩ tiêu ra máu do lị lâu ngày gây ra. Ngoài ra còn chữa được ho lâu ngày, có đờm hay ho ra máu, nôn ra máu.

Mô tả dược liệu Ngũ bội tử

Ngũ bội tử, còn gọi là Bầu bí, có tên khoa học là Galla chinensis. Đây là tổ đã phơi hay sấy khô của ấu trùng sâu Ngũ bội tử [Melaphis chinensis (Bell.) Baker Schlechtendalia chinensis Bell,]. Loài ấu trùng sâu này ký sinh trên cây Muối, tức cây Diêm phu mộc (Rhus chinensis Muell.), họ Đào lộn hột (Anacardiaceae).

Cây Muối

Cây muối là một cây nhỏ cao từ 2 đến 8m.

Khi cành non và cuống lá cây này bị một giống sâu đục thì sẽ xuất hiện những chỗ sùi lên hình dạng khác nhau. Khi thì giống quả trứng nhỏ, khi thì lại có nhiều nhánh. Trên mặt có lông mịn, ngắn màu xám nhạt, có chỗ màu đỏ nâu. Khi bẻ ta thấy thành dày, cứng bóng như sừng. Trong có những lông nhỏ trắng như sợi len và mảnh con sâu. 

Ở nước ta, ngũ bội tử chỉ mới có nhiều ở các tỉnh Cao Bằng, Lạng Sơn, Hà Giang.

Vào khoảng tháng 5 – 6, con sâu ngũ bội tử (sâu cái) từ những cây trung gian hay đến cây muối hay diêm phu mộc. Sau đó tìm chích vào cành non và lá cây này, rồi đẻ trứng. Có thể do những chất kích thích thích tố đặc biệt của trứng và sâu non, những tế bào của cây phát triển đặc biệt, bất thường thành ngũ bội. 

Vị thuốc Ngũ bội tử

Ngũ bội tử có dạng túi hình trứng (Đỗ bội) hoặc hình củ ấu (Giác bội). Phân nhánh nhiều hay ít, nguyên hoặc vỡ đôi, vỡ ba.

• Đỗ bội: Hình trứng, hoặc hình thoi, dạng nang, dài 2,5 cm đến 9 cm, đường kính 1,5 cm đến 4 cm. Mặt ngoài  màu nâu xám, hơi có lông tơ mềm. Chất cứng giòn, dễ vỡ  vụn. Mặt gãy có dạng chẩt sừng, sáng bóng, dày 0,2 cm  đến 0,3 cm. Mặt trong phẳng, tròn. Khoang rỗng có chứa  xác chết của ấu trùng, màu nâu đen, và chất bột bài tiết ra,  màu xám. Mùi đặc biệt, vị se.
• Giác bội: hình củ ấu, phân nhánh, không đều, dạng sừng. Mặt ngoài có lông tơ mềm rõ rệt, vách tổ tương đối mỏng.

Bào chế

Thu hoạch vào mùa thu. Lấy về, luộc qua hoặc đồ cho đến khi mặt ngoài có màu tro, diệt chết nhộng sâu. Lấy ra, phơi hoặc sấy khô. Dựa vào hình dạng bên ngoài mà chia ra Đỗ bội hay Giác bội.

Tác dụng dược lý Ngũ bội tử

• Kết quả nghiên cứu cho thấy Ngũ bội tử có tác dụng giảm đau và chống viêm, có thể là một loại thuốc triển vọng trong điều trị viêm và đau.
• Axit gallic được tìm thấy trong Ngũ bội tử có tác dụng chống ung thư chống lại nhiều loại tế bào ung thư. Một nghiên cứu cho thấy chất này có vai trò tiềm năng trong điều trị ung thư dạ dày.
• Trong ba mô hình nấm da mở chó, dung dịch Ngũ bội tử cải thiện đáng kể tổn thương da và diệt nấm. Hiệu quả diệt nấm vượt quá 85% sau khi điều trị bằng dung dịch Ngũ bội tử vào ngày thứ 14.
• Dung dịch Ngũ bội tử đường uống cho thấy hoạt động chống tiêu chảy đáng kể trong mô hình tiêu chảy do dầu thầu dầu ở chuột.
• Chiết xuất Ngũ bội tử là một chất ức chế hLDH-A mạnh với khả năng đáng kể để ngăn chặn sự tăng sinh của các tế bào ung thư vú ở người.
• Chiết xuất Ngũ bội tử là một ứng cử viên trị liệu cho tổn thương phổi do thuốc lá gây ra.

Công dụng, liều dùng Ngũ bội tử

Công dụng ngũ bội tử

Cầm tiêu chảy, cầm máu, trừ mụn nhọt, giải độc, bổ Phế trừ ho.

Theo Y học cổ truyền, Ngũ bội tử chủ trị: Tiêu chảy lâu ngày, lỵ lâu ngày, đi tiêu ra máu, nôn ra máu, trĩ chảy máu, nhọt độc, mụn độc, trị các vết loét trong miệng, ho lâu ngày, ngực nóng ho có đờm.

Liều dùng

Ngày dùng từ 4 g đến 12 g, dạng thuốc sắc. Dùng ngoài thì tuỳ lượng thích hợp

Các bài thuốc chữa bệnh từ Ngũ bội tử

Bài thuốc điều trị xuất huyết đường tiêu hóa trên

• Chuẩn bị: Ngũ bội tử 6g.
• Thực hiện: Đem sắc với nước, còn lại 100ml, chia thành 3 lần dùng trong ngày. Với bệnh nhân không nôn, nên ăn thức ăn lỏng và truyền máu. Còn trường hợp nôn ra máu nên nhịn ăn.

Bài thuốc trị sẹo do bỏng

• Chuẩn bị: Giấm đen 250ml, ngũ bội tử 8 – 100g, mật ong 18g và ngô công 1 con tán bột.
• Thực hiện: Đem trộn đều thành cao, sao đó phết vào miếng vải đen và dán lên vùng sẹo bỏng. Cứ 3 – 5 ngày thay 1 lần cho đến khi sẹo liền lại.

Bài thuốc trị bệnh trĩ

• Chuẩn bị: 500g ngũ bội tử (tán vụn) và cồn 52.5% 1000ml.
• Thực hiện: Đem dược liệu ngâm với cồn, bảo quản trong lọ kín và ngâm trong vòng 30 – 60 ngày. Sau đó lọc lấy nước, nấu sôi để vô trùng. Khi dùng, nên vệ sinh vùng hậu môn và chích trực tiếp vào búi trĩ.
• Chú ý: Thực hiện theo hướng dẫn của thầy thuốc.

Bài thuốc trị đau bụng và đại tiện ra phân lỏng

• Chuẩn bị: Ngũ bội tử tán bột, một lượng vừa đủ.
• Thực hiện: Làm thành viên bằng hạt đậu xanh. Mỗi ngày dùng khoảng 15 – 20 viên uống với nước bạc hà sắc.

Bài thuốc chữa chứng trẻ nhỏ bị trớ

• Chuẩn bị: Chích cam thảo 20g, ngũ bội tử (nửa sống nửa nướng chín) 3g.
• Thực hiện: Đem các vị tán thành bột mịn. Mỗi lần dùng 2g thuốc bột uống với nước cháo hoặc nước cơm.

Bài thuốc trị di tinh

• Chuẩn bị: Nước muối sinh lý và bột mịn ngũ bội tử.
• Thực hiện: Trộn đều làm thành hồ, sao đó phết vào cao dán 3×4 và đem dán vào huyệt Tứ mãn (huyệt vị nằm ở dưới rốn 2 thốn và đo ngang trái – phải 0.5 thốn). Cứ 3 ngày thay miếng dán 1 lần.

Bài thuốc trị tưa miệng

• Chuẩn bị: Băng phiến 3g và bột ngũ bội tử 20g.
• Thực hiện: Tán thành bột mịn, sau đó thổi vào lưỡi. Thực hiện ngày 2 lần cho đến khi khỏi.

Bài thuốc trị mồ hôi đêm

• Chuẩn bị: Bột ngũ bội tử.
• Thực hiện: Làm thành hồ rồi đắp lên vùng rốn trước khi đi ngủ.

Bài thuốc chữa xuất tinh sớm

• Chuẩn bị: Hạt tiêu và ngũ bội tử mỗi vị 20g, khổ sâm và địa phu tử mỗi vị 30g.
• Thực hiện: Sắc uống hằng ngày.

Bài thuốc trị bệnh lòi dom và sa tử cung

• Chuẩn bị: Một ít ngũ bội tử.
• Thực hiện: Sắc lấy nước rửa.

Bài thuốc trị chứng lòi dom ở trẻ em

• Chuẩn bị: Địa du và ngũ bội tử bằng lượng nhau.
• Thực hiện: Tán nhỏ, sau đó dùng 1 ít bột uống với nước cơm.

Những điều cần lưu ý khi dùng dược liệu Ngũ bội tử

• Ngũ vị tử khác ngũ bội tử nên cần phân biệt khi dùng. Ngũ vị tử thường được dùng để an thần và trị ho, trong khi ngũ bội tử dùng dể chữa tiêu chảy, lòi dom, làm liền vết loét và cầm tiêu chảy.
• Tả lỵ do thấp nhiệt, thực tà, ngoại cảm không nên sử dụng.

Ngũ bội tử là vị thuốc quý nhưng dùng liều lớn hoặc sử dụng trong điều trị dài hạn có thể gây ra tác dụng không mong muốn. Vì vậy trước khi áp dụng bài thuốc, bạn nên tham vấn y khoa để biết chính xác liều lượng, tần suất và thời gian sử dụng.

LIÊN HỆ MUA SẢN PHẨM:
Hotline: 0939714275
tiemthuocbacsaithanh
Thuocbacsaithanh

CÁC BÀI VIẾT LIÊN QUAN:
– Nhân Sâm
– Đăng tâm thảo